Wywiad wojskowy w Imperium Rosyjskim – 2

Wojny Państwa Moskiewskiego w XV i XVI wieku miały cele strategiczne, do osiągnięcia których potrzebna była informacja wojskowa. Za panowania Iwana IV Groźnego w Rosji pojawiły się pierwsze organy centralnej agencji wywiadowczej. W 1549 roku został stworzony Prikaz Poselski, który zajmował się wywiadem politycznym i wojskowym.

Pierwszym szefem służby dyplomatycznej był Iwan Wiskowatyj. Zarządzał on korespondencją cara i Dumy Bojarskiej z zagranicznymi ambasadorami, zajmował się doborem kandydatów na służbę dyplomatyczną i tworzeniem rosyjskich ambasad za granicą. Wiskowatyj stworzył jednolite Carskie Archiwum, które zawierało zwoje i państwowe dokumenty wielkich książąt moskiewskich i kniaziów, całą dokumentację związaną z polityką zagraniczną i różnego rodzaju materiały śledcze.

Iwan Wiskowatyj był zwolennikiem zwrócenia się Rosji w stronę Zachodu, dlatego cały swój dyplomatyczny zapał wykorzystał na to, aby zdobyć duży obszar Bałtyku, co oznaczało konflikt z Polską, Szwecją, Liwonią, Danią, które uważały ten region za swoją tradycyjną strefę wpływu. Dlatego dokładnie on badał z pomocą specjalnie wysłanych szpiegów sytuację polityczną w krajach bałtyckich, próbując osłabić sojusz państw przeciwnych Rosji.

Tak więc ambasador Iwan Zamyckij, który udał się do szwedzkiego króla z informacją o zawarciu pokoju w 1557 roku, otrzymał nakaz: „Będąc u króla dowiedzcie się: jak się mają król Gustaw z cesarzem i z królem Danii i z królem Litwy i mistrzem Liwońskim? Czy są między sobą i z innymi przygranicznymi państwami w pokoju? I jak Bóg da, to po powrocie opowiedzcie carowi i wielkiemu księciu”.

W 1562 roku także sam Wiskowatyj osobiście udał się na międzynarodowe pertraktacje do Danii. Stamtąd przywiózł on do Moskwy traktat sojuszniczy z Danią i 20-letni rozejm ze Szwecją, co bardzo wzmocniło pozycję Iwana Groźnego w Wojnie z Liwonią. Podczas tej misji był on nawet zmuszony do użycia niedyplomatycznych środków – wykorzystał pieniądze, aby potajemnie przeciągnąć na swoją stronę duńskich wielmożów.

Ale mimo wszystko carski ulubieniec zakończył swoje życie na krzyżu. W 1570 roku próbowano zmusić go do przyznania się do „spisku” przeciwko carowi i błaganie o ułaskawienie. Ale dumny Wiskowatyj wszystkiemu zaprzeczył, mówiąc na koniec: „Bądźcie przeklęci, krwiopijcy, razem z waszym carem!”. Na znak Groźnego Wiskowatego ukrzyżowano na krzyżu z kłód, poćwiartowano żywcem na oczach wszystkich.

W carskim rozkazie innym ambasadorom, Rodionowi Birkinowi i Piotrowi Piwowowi, którzy w 1587 roku udali się do Gruzji, przekazano: „Będąc na gruzińskiej ziemi, dowiedzcie się tajnie: jak się ma obecny Gruziński książę z Turskim i Perskim? I czy posłańcy albo gońcy od Turskiego sułtana albo od Perskiego szacha u Gruzińskiego księcia Aleksandra bywali? I czy czaka ich wojna?”.

W XVII wieku pojawiły się pierwsze stałe rosyjskie misje za granicą: w Szwecji (1634 r.), Rzeczpospolitej (1673 r.), Holandii (1699 r.), a ich możliwości zaczęły być wykorzystywane do prowadzenia wywiadu zagranicznego.

W 1654 roku, za panowania Aleksego I Michajłowicza, ojca Piotra Wielkiego, powstał Prikaz Spraw Tajnych – osobista kancelaria cara, gdzie przekazywano sprawy z innych rozkazów. Prikaz nie został podporządkowany Dumie Bojarskiej, a wszystkie problemy rozwiązywano omijając jej opinię. Można powiedzieć, że była to pierwsza państwowa służba specjalna w Rosji.

Autor: Milena Cmilianicz
Źródło: Głos Rosji