Liczba wyświetleń: 824
Architekt nowego teatru Theo Crosby napisał o teatrze, że jest „prostym, na biało wykończonym budynkiem, malutkim jak na współczesne standardy ale niesie w sobie niezwykły autorytet, o którym każdy wie i każdy potrafi przywołać jego mentalny wizerunek.”
Historia samego teatru wydaje się skomplikowana. Jak zmieniał się on na przełomie wieków?
SZEKSPIROWSKI GLOBE PATRZĄC WSTECZ
Teatr szekspirowski zwany the Globe (ang. glob) został wybudowany w 1599 roku. W tym czasie ludność Londynu znacznie się powiększyła, aby uczynić Londyn największym miastem w Europie. Przedmieścia miasta powiększały się a władze miejskie zamartwiały się dużymi tłumami ludzi śpieszących, aby zobaczyć sztuki szekspirowskie. The Globe usytuowany jest na południowym brzegu Tamizy, w komercyjnych przedmieściach Southwark. Jedynym sposobem przekroczenia rzeki na piechotę był most londyński – London Bridge, w większości przepływano na drugą stronę rzeki na barkach. Southwark był pełny sklepów, domów, miał kaplicę oraz również znajdowało się tam wiele gospód dla podróżnych. Każda parafia miała swój własny rynek na potrzeby handlu, który specjalizował się w jakimś swoim własnym wyrobie. Na południu od mostu londyńskiego znajdował się market Southwark na ulicy Borough High Street. Władze Londynu nie wspierały mocno samej idei teatru, gdyż popołudniowe spektakle odciągały pracowników od pracy, były uważane za bluźniercze i nieprzyzwoite. Jednakże teatr i jego aktorzy byli chronieni przez Tajną Radę królewską na życzenie królowej i jej pasję dla teatru szczególnie w okresie Świąt Bożego Narodzenia. W latach 1580 i 1590 merowie Londynu pragnęli zaniechania wystawienia sztuk. Dlatego też teatralne zgromadzenia przeniosły się poza granice władzy mera w mieście, to jest do Shoreditch na północy Lord Chamberlain’s Men i na południu Southwark
Lord Admiral’s zajmował teatr the Rose. Szekspir dołączył do grupy Lorda Chamberlaina i tam grał i wystawiał swoje sztuki. Aż do Wojny Domowej w 1642 roku przez 18lat teatr Lorda Chamberlaina wraz z Szekspirem odnosił tryumfy i był najbogatszym teatrem ze wszystkich. Zainteresowanie teatrem, możność opłacenia biletu i śledzenia gry aktorów na scenie była ciągle nową, unikalną formą spędzenia czasu i stylu życia w czasie gdy Szekspir przybył ze Stratford-upon-Avon do Londynu w latach 1590.
W tych czasach rutynową formę rozrywki było oglądanie potyczek takich zwierząt jak niedźwiedzie i byki na arenach zbudowanych na brzegach Tamizy. Pierwsze budynki teatralne przypominały ringi do walki tych zwierząt. Każdego popołudnia trzy lub więcej grupy aktorskie występowały, aż do epidemii dżumy dymieniczej w lecie, która to zmusiła urząd miejski do zakazu zbierania się publiki. Jednak to wcale nie odstręczyło fanów teatru.
CZASY WCZESNOELŻBIETAŃSKIE
Wczesnoelżbietańskie trupy aktorów grały w pubach i na ich zapleczach. W 1576 James Burbage założył pierwszy teatr, który miał za jedyny cel wystawiać sztuki. Nazwa „teatr” pochodzi właśnie od niego i odtąd teatry (elżbietańskie słowo ang. playhouses) są znane do dnia dzisiejszego. Szekspir w 1580 latach, gdy przyjechał ze Stratford-upon-Avon do Londynu przyłączył się do trupy aktorów w tym teatrze. Peter Street w 1599 roku wybudował pierwszy Globe na nowym miejscu w Bankside, używając materiałów ze starego teatru w Blackfriars. Na uwagę zasługiwał dach teatru wyłożony trzciną. W roku 1613 podczas przedstawienia wybuchł pożar właśnie tej trzciny, który spowodował spalenie się teatru do cna. Dach z trzciny był tanim rodzajem dachu w czasach elżbietańskich. Na miejscu spalonego teatru powstał wkrótce nowy, odbudowany Globe – teatr na wolnym powietrzu. Szekspir stał się właścicielem jednej ósmej udziałów w teatrze Globe, dołączając do czwórki innych syndyków. Dla tego teatru właśnie Szekspir napisał swoje największe sztuki.
WSPÓŁCZESNA REPLIKA TEATRU
W krytej strzechą replice elżbietańskiego teatru wykorzystywane jest jedynie światło naturalne, a scenografia należy do najskromniejszych. Obecnie wystawia się solidnie przygotowane sztuki Szekspira (poł. V – poł. IX) a bilet na miejsce stojące tzw. „groundling” kosztuje zaledwie pięć funtów. Szczęśliwcy mogą stać tuż przed samą sceną, śledząc grę aktorów „na wyciągnięcie ręki”.
W ŚLAD ZA WIELKIM MISTRZEM
Wciąż rosło zainteresowanie teatrem elżbietańskim. Teatrem tym zafascynował się też brat Williama Shakespeara- Edmund. Najmłodszy brat (młodszy o 16 lat) był urzędnikiem miejskim w Londynie. Przybył on do Londynu w nadziei, iż zostanie aktorem tak jak jego bogaty, starszy brat. Edmund mieszkał w pobliżu teatru Globe. Miał też nieślubnego syna z lokalną kobietą. Umarł w 1607 w wieku zaledwie 27 lat. Został pochowany rankiem w Nowy Rok.
JAK WYGLĄDA TEATR?
Globe był zwany również „ the wooden O”- (ang. drewnianym budynkiem) co nawiązuje do okrągłego kształtu budowli teatru. Inna nazwa teatru jaka do niego przylgnęła to „dom z dachem z trzciny” nazwany tak przez szwajcarskiego odwiedzającego Thomasa Plattera. Widownia teatru dzieli się na osoby stojące przy scenie na wolnym powietrzu i płacące tzw. „groundling price” tj. posiadające najtańszy bilet, jak również tych którzy mają miejsca siedzące widoczne dla wszystkich w górnych lożach. ( stopnie bez oparcia zwane „degrees”). W pierwszym Globe mieściło się około trzy tysiące ludzi, a zabezpieczenia przeciw pożarowi jaki miał miejsce w 1613 roku to o wiele większe wymiarowo wyjście dla widowni. Po wielkim pożarze w 1666 roku zabroniono wykonywania dachów z trzciny w Londynie. Nowy Globe jest jedynym budynkiem w Londynie od 1666 roku z trzcinowym dachem. Trzcina jest zabezpieczona substancją chemiczną ogniotrwałą oraz elementami przeciwpożarowymi pod samą trzciną. Trzecim elementem jest instalacja spryskliwaczowa, która jest w stanie nawilżyć dach z trzciny w przeciągu kilku minut.
OKAZAŁA SCENA, OKAZAŁY GLOBE
W 1577 roku Thomas White opisuje teatr jako okazały. Trudno było uwierzyć, że filary podtrzymujące scenę były drewniane, ponieważ były pomalowane tak dobrze, iż imitowały marmur. Globe miał prostokątną scenę wysoką na 5 stóp (1 stopa = 30 cm)wystającą na plac teatralny. W tylnej ścianie było dwoje bocznych drzwi. Nad sceną znajduje się balkon dla muzyków i aktorów, służący jako balkon dla Julii oraz ściany zamku Flint w sztuce „Ryszard II”. Strop teatru zwany „heavens, (niebiosa) jest pokryty lżejszymi dębowymi deskami. Dla ludzi w czasach elżbietańskich teatr był wyobrażeniem wszechświata. Poniżej sceny znajdowało się piekło, z którego czart lub duch ojca Hamleta pojawiał się przez centralne drzwi spustowe, zapadnię. Scena była terenem gdzie aktorzy grali komedie i tragedie. Powierzchnia sceny nowego Globe pomalowana była w kolorach ziemi: brązach, szarych i zieleni i rdzawo czerwona. Sufit „heavens” jest podzielony złotymi panelami i udekorowany gwiazdami, słońcem, księżycem i znakami zodiaku. W centrum znajdują się drzwi zapadni, chociaż trudno to zauważyć cała scena jest zrobiona z dębu, chociaż sprawia wrażenie iluzjonistyczne, iż zrobiona jest z marmuru lub kamienia.
WSPÓŁCZESNY GLOBE
Otwarty w 1997 roku Globe – ten okrągły budynek jest wierną reprodukcją teatru elżbietańskiego, blisko miejsca, gdzie mieścił się oryginalny Globe i sztuki Szekspira były pierwotnie przedstawiane. Do wybudowania teatru służyły ręcznie robione cegły i dębowe listwy, przyłączone do siebie drewnianymi kołkami, a nie metalowymi śrubami, oraz jeden dach z trzciny z pozwoleniem na wykonanie w całym Londynie od Wielkiego Pożaru w 1666 roku. Teatr został wzniesiony dzięki heroicznej kampanii trwającej prawie dwie dekady przez amerykańskiego aktora i dyrektora Sam Wanamakera. Teatr na wolnym powietrzu, narażony na działanie żywiołów, działa tylko w lecie. Udział w przedstawieniach szekspirowskich to wielkie przeżycie, szczególnie blisko gry aktorów z miejscami stojącymi przy scenie. Publika tam stojąca żywo wiwatuje i aplauzuje. Wystawa w podziemiach Globe tzw. underglobe jest otwarta cały rok i przedstawia wiele aspektów twórczości Szekspira i świata teatru elżbietańskiego.
URZEKAJĄCY TEATR
„Totus mundus agit histrionem” co znaczy „cały świat gra jakąś rolę”.
Co urzeka i jest bezprecedensowe w teatrze elżbietańskim to wspaniały kontakt publiczności z aktorami grającymi w przepięknych elżbietańskich strojach, choć ze skromnymi rekwizytami. Aktorzy cenią sobie niezmiernie opinie pozytywne widzów o ich grze i samej sztuce, dlatego też dają upust wodzom swojej wyobraźni i kreatywności. Dosłownie wbiegają pomiędzy loże teatralne i przed scenę, mieszając się z tłumem publiczności, rzucają w tłum rekwizytem, a to kwiaty a to piórka. Niesamowitym walorem tego teatru są również naturalne efekty „zakłócające” odbiór sztuki samych spektakli, tj. padający deszcz, światłocienie, podmuchy wiatru, warkot przelatujących nad teatrem samolotów. Te efekty da się odczuć za każdym razem w trakcie trwania przedstawień w teatrze pod gołym niebem. Tutaj „cały świat gra jaką rolę”, ( jak głosi napis przed wejściem do teatru), grają aktorzy, widzowie, rekwizyty, oraz całe otoczenie teatru wraz z nieboskłonem, teatralnym „heavens” zdaje się chłonąć żywo te niepowtarzalne szekspirowskie role.
Czy warto obejrzeć sztukę szekspirowską? Jest to pytanie na miarę „To be or not to be: that is the question” („być albo nie być oto jest pytanie”). Być w teatrze elżbietańskim, to tylko sama przyjemność, bez dodatkowych pytań.
Autor: Mirella Gurgul
Źródło: eLondyn
Poznaj plan rządu!
