Moja praca nad przekładaniem utworów Sienkiewicza

Opublikowano: 16.06.2007 | Kategorie: Kultura i sport

Liczba wyświetleń: 608

Henryk Sienkiewicz był najsłynniejszym pisarzem realistycznym Polski XIX wieku. Za swego życia napisał on nie tylko wiele popularnych noweli i opowiadań, ale również stworzył znane powieści, jak np. “Rodzina Połanieckich”, “Bez Dogmatu”, “Ogniem i Mieczem”, “Potop”, “Pan Wołodyjowski”, “Qvo Vadis”, “Krzyżacy”, ” W pustyni i w puszczy”. Jego utowory cieszyły się wielką popularnością i wysokim uznaniem wśród czytelnków całego świata dzięki zawarciu w nich entuzjastycznej idei patriotycznej, majestatycznych i malowniczych wydarzeń historycznych, dogłębnemu reprezentowaniu praktycznego życia i żywych indywidualnych postaci oraz barwnemu stylowi artystycznemu. Sienkiewicz był także polskim pisarzem, z którym najwcześniej zapoznali się chińscy czytelnicy. Jeszcze w roku 1906 jego utwór “Latarnik” został przełożony na język chiński. Największe wysiłki na rzecz zapoznania Sienkiewicza z chińskimi czytelnikami uczynił najsłynniejszy chiński nowoczesny pisarz i tłumacz, Lu Xun (właśc. Zhou Shuren). Sienkiewicz był jednym z najbardziej ulubionych przez Lu Xuna pisarzy zagranicznych i jego prace wpłynęły w pewnym stopniu na twórczość Lu Xuna. W roku 1909 Lu Xun, wraz z jego młodszym bratem Zhou Zuoren, przełożyli i wydali “Zbiór opowiadań z zagranicy” (dwa tomy), w którym znalazły się cztery nowele Sienkiewicza: ” Janko muzykant “, “Jamiół “, “Latarnik” i “Sachem”. W posłowiu do tego zbioru Lu Xun napisał: “Sienkiewicz w licznych nowelach bardzo często opisuje ciężki los narodu, tragiczną miłość oraz stosuje humorystyczny i malowniczy styl pisania, przedstawiając zdarzenia i uczucia zindywidualizowanych postaci”. W roku 1921, prze pomocy Lu Xuna, utwór Sienkiewicza “Szkice Węglem”, przełożony na język chiński przez jego brata, został wydany w Chinach. Dzięki aktywnej inicjatywie Lu Xuna utwory Sienkiewicza były nieustannie przedstawiane czytelnikom chińskim. W roku 1922 wydany został chiński przekład “Qvo Vadis”, który został przełożony z języka angielskiego na chiński w skróconej wersji. Rok 1828 był rokiem, w którym wydano w Chinach najwięcej utworów Sienkiewicza. Były to “Na jasnym brzegu” (były tytuł: “Monte Carlo”), “Wycieczka do Aten” i “Zbiór nowel”. W okresie 8 lat okupacji japońskiej w Chinach działania kulturalne zostały zatrzymane i niszczone. Prace nad przekładami polskich utworów literackich w Chinach zostały przerwane. Dopiero po zwycięstwie narodu chińskiego nad agresorami japońskimi, w roku 1945, prace nad wydaniem utworów Sienkiewicza w Chinach zostały wznowione i wydano po kolei jego nowele “Bartek Zwycięzca” i ” Ta Trzecia”. W okresie od początku XX wieku do lat siedemdziesiątych XX wieku, obok powieści “Qvo Vadis” wiele innych nowel Sienkiewicza zostało przełożonych na język chiński. Na początku lat osiemdziesiątych XX wieku przekładanie utworów Sienkiewicza w Chinach weszło w nowy etap. Przełożono większość nowel Sienkiewicza oraz jego powieści historyczne, które cieszyły się wśród czytelników chińskich dużą popularnością.

Przed moim wyjazdem do Polski na studia, tylko słyszałem o nazwisku Sienkiewicza, nie czytałem żadnych jego utworów. Po przybyciu do Polski, w roku 1954, dowiedziałem się, że Sienkiewicz jest znanym pisarzem Polski i zaczęłem czytać jego nowele. Podczas trzeciej klasy moich studiów, wykładowcy dali każdemu studentowi listę obowiązujących do czytania utworów literackich z czasu pozytywizmu. Zgodnie z wymaganiami wykładowców zacząłem pilnie czytać utwory literackie, które znajdowały się na liście oraz odpowiednie artykuły i prace dotyczące tych utworów. Pamiętam jeszcze to, że w owym czasie najbardziej zafascynowała mnie powieść Prusa “Lalka” i historyczne powieści Sienkiewicza. Czytałem intensywnie, dniem i nocą, Trylogię, “Qvo Vadis” i “Krzyżacy”. W tym czasie czytanie tych utworów literackich sprawiało mi dużo przyjemności i poczucia piękna, nie czułem na sobie ciężaru nauki. Pomyślałem sobie wtedy, że bardzo będę się cieszyć, jeśli będę mógł przełożyć te powieści z oryginalnego języka i przedstawić je czytelnikom chińskim.

Po studiach wróciłem do kraju, gdzie znalazłem część przekładów utworów Sienkiewicza w języku chińskim. Po ich przeczytaniu poczułem pewien brak. Te utwory zostały przełożone na chiński nie bezpośrednio z języka polskiego, lecz z innego języka, więc nie były przełożone właściwie. Niektóre przekłady były wykonane w bardzo starym stylu, który nie przemawiał do nowych czytelników. Czułem, że przekłady te nie reprezentowały w sposób należyty ducha i stylu tego pisarza. Powstała we mnie idea przełożenia utworów Sienkiewicza na chiński bezpośrednio z języka polskiego, jednak pomysł ten został zrealizowany dopiero po roku 1978.

Pierwszym utworem Sienkiewicza, który przełożyłem z polskiego na chiński, była nowela “Janko muzykant”. Z powodu tego, że nowela ta została wydana w Chinach najwcześniej i została przełożona na chiński z języka japońskiego, styl przekładu, w połowie stary, w połowie nowy, przestarzał się. Aby jak najlepiej tę nowelę przetłumaczyć, czytałem ją kilka razy, każdy jej fragment próbowałem tłumaczyć w kilku wersjach, z których na koniec wybierałem jedną, która najlepiej odzwierciedlała oryginalne znaczenie tej noweli. Po wydaniu przekład ten został dobrze przyjęty i nowela ta została zawarta w wielu zbiorach. Wprowadzono ją także, jako lekturę, w szkołach podstawowych.

Następnie, w roku 1979, na prośbę wydawnictwa, zaczęłem tłumaczyć historyczną powieść Sienkiewicza “Qvo Vadis”. Powieść “Qvo Vadis” jest nie tylko najsłynniejszym utworem Polski, ale jest także jednym ze znanych klasycznych utworów literatury światowej. Przekładanie tego znanego utworu oczywiście nie było dla mnie łatwe, bo były to początki mojej pracy nad przekładaniem utworów Sienkiewicza. Największą trudność sprawiała mi wielka różnica między językiem polskim i chińskim, które są językami z dwóch, zupełnie odmiennych systemów językowych i nie mają, tak jak języki europejskie, wiele podobieństw. Są to dwa zupełnie różne języki, które różnią się konstrukcjami gramatycznymi i sposobem wyrażania, stąd samo przekładanie powieści z języka polskiego na chiński jest dosyć trudne, ale aby przekłady były wierne oryginalnej powieści i również spodobały się czytelnikom chińskim, to było najtrudniejsze zadanie.

Dla tłumaczy chińskich przekładanie jest wtórną twórczością. “Qvo Vadis” jest powieścią, której akcja dzieje się na tle historycznym, podczas istnienia społeczeństwa staro-rzymskiego i wczesnej działalności chrześcijan za czasu panowania Nerona. Dotyczy więc zarówno historii, zwyczajów, życia i mitologii Rzymian, jak i wielu indywidualnych postaci oraz wydarzeń znanych z historii, co sprawiało mi w tłumaczeniu wiele kłopotów. Poza tym miałem w ręku jedynie dwie wersje tej powieści i każda z nich nie miała komentarza, wiele problemów musiało być rozwiązanych przeze mnie samego. Przed rozpoczęciem tłumaczenia tej powieści, w celu rozszerzenia mojej wiedzy i pogłębienia zrozumienia treści powieści, przeczytałem pewne dzieła historyczne o starożytnym Rzymie i chrześcijaństwie, mitologię starożytną oraz opowieści biblijne. Na szczęcie znalazłem także słownik kultury starożytnej Grecji i Rzymu i słownik łacińsko-chiński, które bardzo mi pomogły w unikanięciu błędów związanych z wiedzą historyczną.

W toku tłumaczenia powieści “Qvo Vadis”, zdałem sobie sprawę z tego, że aby dobrze przetłumaczyć ten utwór należy dogłębnie zapoznać się ze społeczeństwem, historią, kulturą i zwyczajami panującymi w tamtych czasach i w czasach kiedy żył autor, by w pełni zrozumieć jego idee, uczucia, poglądy estetyczne i styl artystyczny. Jednocześnie tłumacz musi całym sercem i całą duszą próbować doświadczyć opisanych w powieści specjalnych środowisk i wewnętrznych światów indywidualnych postaci. Tylko wtedy może należycie przekazać idee, uczucia i styl artystyczny autora. Utwory literackie zawierają idee i uczucia, więc tłumacz nie może przekładać ich zdanie po zdaniu jak maszyna do tłumaczenia. Przy przekładaniu powieści “Qvo Vadis”, często byłem głęboko zachwycony talentem Sienkiewicza do ilustrowania majestatycznych scen historycznych, doznałem niezwykłych uczuć piękności i przyjemności, przeżyłem wzruszenie, współuczucie, smutek i radość z zygzakowatej i smutnej historii miłości bohaterów Winicjusza i Ligii. Kiedy Winicjusz czuł rozpacz z powodu tego, że Ligia została aresztowana i nie mógł jej uratować, byłem bardzo smutny i łzy ciekły mi z oczu. Kiedy Ligia została przywiązana do obu rogów tura i pokazała się na arenie, krew odbiegała mi od serca. Kiedy Ursus zabił tura i Ligia została uratowana, byłem tak samo jak Winicjusz radosny, z łzami w oczach. Więc przy przekładaniu starałem się wybrać najbardziej stosowne słowa i zdania tak, aby moje przekłady mogły najpierw mnie samego wzruszyć, a potem czytelników. W tym przekładzie przekazałem czytelnikom idee i uczucia autora, motyw utworu i jednocześnie moje własne myśli i uczucia oraz doświadczone przeze mnie uczucia radości, bólu i smutku. Można powiedzieć, że włączyłem się całkowicie do fabuły i wewnętrznego świata indywidualnych postaci tej powieści.

Przekład “Qvo Vadis” został wydrukowany w roku 1983. Była to pierwsza wydana w Chinach powieść przełożona bezpośrednio z języka polskiego na chiński. Po jej pierwszym wydaniu cieszyła się ona popularnością i dobrą opinią wśród czytelników. Później została wydana jeszcze dwa razy, w roku 1995 i 2001. W nagrodę za przekład tej powieści w roku 1984 Ministerstwo Kultury i Sztuki Polski odznaczyło mnie medalem “Zasłużony dla kultury polskiej”. Podczas mojej wizyty w Polsce, w roku 1993, serdecznie mnie przyjął arcybiskub Józef Glemp. Podczas spotkania arcybiskup podziękował mi za przełożenie tej prawdziwie chrześcijańskiej epopeji. W roku 1999, podczas pobytu w Chinach, prezydent Polski, Aleksander Kwaśniewski, przyjął mnie w ambasadzie Polski w Pekinie. Z wielkim zainteresowaniem obejrzał moje przekłady literatury polskiej i poprosił mi o przeczytanie jemu i jego małżonce fragmentu z przekładu “Qvo Vadis”.

Przeżyłem próbę przełożenia powieści “Qvo Vadis”, co wzmocniło moją pewność siebie. Od tego czasu Sienkiewicz stał się jednym z pisarzy polskich, nad którymi prowadzę badania i zajmuję się przekładaniem ich utworów. Napisałem “Monografię Sienkiewicza” i wiele innych prac. W roku 1986 wydrukowane zostały w Chinach moje przekłady prac Sienkiewicza : Zbiór nowel pod tytułem: “Ta Trzecia”, w którym znalazły się nowele “Janko muzykant”, “Szkice węglem”, “Jamiół”, „ Z pamiętnika korepetytora”, “Latarnik”, “Przez stepy”, “Orso”, “Ta Trzecia”, “Na jasnym brzegu” i “Hania”.

Wątki i tematyka twórczości Sienkienwicza są bogate i barwne, urozmaicone są również forma i styl artystyczny. W jego utworach można znaleźć tematykę poważną, lekką, satyryczną i fabularną. Więc przekładanie tych nowel powinno być więc wierne ich stylom. Dla przykładu styl noweli “Szkice węglem” różni się od stylu noweli “Z pamiętnika korepetytora” tym, że mimo wspólnego demaskującego charakteru, pierwsza jest nowelą fabularną i humorystyczną, a druga opisuje głównie uczucia psychologiczne. “Latarnik„ natomiast jest wyjątkową nowelą, w której prawie nie ma fabuły i występuje tylko jedna postać. Na podstawie wspomnień i monologu wewnętrznego bohatera oraz na tle opisu otoczenia nowela ta oddziałowuje mocno na ludzkie serca. Podczas przekładania tej noweli starałem się szukać odpowiednich słów i zdań w języku chińskim, aby zaprezentować piękność i specyficzny urok tego utworu. W roku 1999, na prośbę wydawnictwa, przełożyłem i oddałem do druku drugi zbiór nowel pod tytułem “Latarnik”, w którym obok nowel „Latarnik”, “Janko muzykant” i “Orso”, zebrano nowoprzełożone nowele: “Za chlebem”, “Sachem”, i “Bartek zwycięzca”. Można więc powiedzieć, że udało mi się przedstawić chińskim czytelnikom najważniejsze nowele Sienkiewicza.

W późniejszym czasie, na prośbę wydawnictwa, przełożyłem po kolei dwie najważniejsze powieści historyczne Sienkiewicza “Krzyżacy” i “Ogniem i mieczem”.

“Krzyżacy” to mój drugi przekład powieści historycznej Sienkiewicza po “Qvo Vadis”, która była jedną z 5 najważniejszych powieści historycznych Sienkiewicza i ostatnią powieścią historyczną przez niego napisaną. Była więc powieścią bardziej dojrzałą. W powieści tej zaprezentowano majestatyczne i eposowe widowiska, barwy idyllicznej liryki, sensacyjne sceny, żywe zindywidualizowane portrety bohaterów o przeróżnych charakterach. Przed przełożeniem tej powieści przeczytałem ją dokładnie i dokonałem nad nią rzetelnych analiz. Druga moja praca, napisana w roku 1978, była właśnie poświęcona powieści Sienkiewicza “Krzyżacy”. Dzięki dogłębnemu zapoznaniu się z tą powieścią, przełożenie jej szło o wiele łatwiej niż przekładanie “Qvo Vadis”. Mimo tego, pracowałem nad tą powieścią także pilnie i rzetelnie, bez żadnych zaniedbań.

„Ogniem i mieczem” była pierwszą historyczną powieścią Sienkiewicza, ale dla mnie była moim ostatnim wydrukowanym przekładem. Mimo istnienia spornych opinii na temat tej powieści i niedociągnięć, w całej powieści dominuje głębokie uczucie patriotyzmu i silna chęć działania na pokrzepienie serc. W stylu artystycznym ukazały się elementy eposowe, baśniowe, przygodowe i realistyczne, dzięki czemu powieść ta przełamała już tradycję historycznych powieści angielskiego pisarza Scotta i polskiego pisarza Kraszewskiego i nabrała widoczny Sienkiewiczowski kunszt twórczy. W związku z tym, przy przekładaniu tej powieści, przywiązując szczególną wagę do wyżej wymienionych cech charakterystycznych, starałem się stosukowo zwięzłymi słowami i zdaniami przedstawić motyw i styl tej powieści. Szczególnie kiedy pracowałem nad tłumaczeniem rozdziału Obrona Zbaraża, do pracy włożyłem całe moje wrażenia i uczucia tak, aby jak najlepiej ukazać bohaterstwo indywidualnych postaci i sceny zaciętych walk.

W toku przekładania utworów Sienkiewicza, poznałem bliżej jego wielkie idee i swoisty charakter twórczy. Zdałem sobie głęboką sprawę z tego, że aby dobrze przełożyć jego utwory, należy koniecznie zapoznać się i zbadać przeżycia i charakter twórczy autora, należy dokładnie przeczytać utwór, który ma być tłumaczony, dogłębnie zrozumieć i opanować treść i styl utworu oraz sięgnąć do wewętrznego świata bohaterów, dokonać z autorem wymiany ideologicznej i uczuciowej. Poza tym, uważam jeszcze, że należyte przełożenie utworu literatury zagranicznej wymaga od tłumacza zarówno mocnych fundamentów znajomości języka obcego, jak i wysokiego poziomu języka chińskiego. Popularność pisarza za granicą zależy zarówno od wspaniałości twórczej samego utworu, jak i kunsztownego przekładu. W moim pewnym artykule napisałem, że Sienkiewicz otrzymał nagrodę literacką Nobla dzięki jego wielkiej twórczości i sukcesom, a także częściowo dzięki pracy szwedzkiego tłumacza Jensena, który napisał list polecający do Jury Nagrody Literackiej Nobla i przełożył wszystkie reprezentatywne utwory Sienkiewicza. Jego przekłady zostały tak kusztownie wykonane, że dzięki nim utwory Sienkiewicza cieszyły się wielką popularnością w krajach północno-europejskich. To niewątpliwie dużo pomogło Sienkiewiczowi w zdobyciu nagrody Nobla.

Na początku tego artykułu podkreśliłem, że języki chiński i polski, są różne. Język chiński ma kilka tysięcy lat historii, jest bogaty, lecz trudny do zrozumienia i opanowania. Chcąc należycie przełożyć zagraniczny utwór literacki na język chiński, tłumacz musi mieć dobrą znajomość języka chińskiego. Dobry przekład może zarówno być wierny oryginalnemu utworowi, należycie przekazywać jego wątki i styl, jak i być napisany w płynnym i pięknym języku chińskim, cieszyć i pociągać czytelników. Oczywiście dojście do tego jest trudne. Język chiński zapewnia tłumaczowi także szeroką przestrzeń do wykazania się własnymi talentami na arenie konkurecji.

Do chwili obecnej uczyniłem dużo wysiłków na rzecz przekładania i zbadania utworów Sienkiewicza i osiągnąłem pewne sukcesy. Jednak to mi nie wystarcza. Będę czynić dalsze starania o to, by wykonać jeszcze więcej przekładów literackich Sienkiewicza, by czytelnicy chińscy mogli lepiej się zapoznać z twórczością tego wielkiego polskiego pisarza.

Autor: Lin Hongliang
Źródło: Chińskie Radio Międzynarodowe


Poznaj plan rządu!

OD ADMINISTRATORA PORTALU

Hej! Cieszę się, że odwiedziłeś naszą stronę! Naprawdę! Jeśli zależy Ci na dalszym rozpowszechnianiu niezależnych informacji, ujawnianiu tego co przemilczane, niewygodne lub ukrywane, możesz dołożyć swoją cegiełkę i wesprzeć "Wolne Media" finansowo. Darowizna jest też pewną formą „pozytywnej energii” – podziękowaniem za wiedzę, którą tutaj zdobywasz. Media obywatelskie, jak nasz portal, nie mają dochodów z prenumerat ani nie są sponsorowane przez bogate korporacje by realizowały ich ukryte cele. Musimy radzić sobie sami. Jak możesz pomóc? Dowiesz się TUTAJ. Z góry dziękuję za wsparcie i nieobojętność!

Poglądy wyrażane przez autorów i komentujących użytkowników są ich prywatnymi poglądami i nie muszą odzwierciedlać poglądów administracji "Wolnych Mediów". Jeżeli materiał narusza Twoje prawa autorskie, przeczytaj informacje dostępne tutaj, a następnie (jeśli wciąż tak uważasz) skontaktuj się z nami! Jeśli artykuł lub komentarz łamie prawo lub regulamin, powiadom nas o tym formularzem kontaktowym.

Dodaj komentarz

Zaloguj się aby dodać komentarz.
Jeśli już się logowałeś - odśwież stronę.