20 lat Penanów w walce o zachowanie środowiska życia

Opublikowano: 15.08.2017 | Kategorie: Publicystyka, Publikacje WM, Społeczeństwo

Liczba wyświetleń: 1155

LUD PENAN

Borneo to trzecia co do wielkości wyspa ziemskiego globu, położona na północ od Jawy i na zachód od Półwyspu Malajskiego. Przez wieki ziemie tej trzeciej co do wielkości wyspy świata, pozostawały niedostępne i nieznane dla wszelkiego kręgu handlarzy i eksploratorów. Działo to się z dwóch głównych względów. Z jednej strony była to nieprzebyta puszcza z drugiej zaś aura strachu roztaczana przez rdzennych mieszkańców tych ziem – Dajaków – jak niosła wieść nieprzejednanych wojowników i łowców głów. Borneo pozostające krainą tajemniczą i nieprzeniknioną jeszcze w XIX wieku była przyczółkiem legend i sensacji. Jedna z nich głosiła, iż w głębi wyspy mieszkają humanoidalne małpy o szczególnie długich ogonach. Ta rewelacja mogąca trafić do wyobraźni niejednego kryptozoologa okazała się kolejnym mitem narosłym wokół tego co nieznane i enigmatyczne. Istotnie. Podróżując w głąb dzisiejszego stanu Sarawak (Malezja) spotkalibyśmy osobliwy lud, ale nie byłby nim kolejny gatunek hominidów a Penanowie, jedni z ostatnich nomadów zamieszkujący ten zakątek Azji.

Pochodzenie oraz historia Penanów budzą kontrowersje do dnia dzisiejszego. Istnieje pogląd, iż wcześniej wiedli bardziej osiadły tryb życia lecz bezustanne napady i ataki ze strony wojowniczych plemion zmusiły ich nie tylko do ucieczki w bardziej niedostępne regiony ale i rozproszenia. Jeszcze do drugiej połowy XX wieku liczne rzesze Penanów żyły w małych społecznościach, od kilku do kilkudziesięciu osób, łączących się okresowo. Podstawą egzystencji plemienia było zbieractwo oraz polowanie. Kapitalne znaczenie pod względem odżywczym ale i społecznym odgrywała palma sagowa będąca źródłem węglowodanów. Gdy drzewo osiągało odpowiednią wysokość było ścinane i dzielone na kilka kadłubów z których następnie otrzymywano miąższ poprzez regularne uderzenia min. drewnianymi narzędziami. W pozyskaniu mączki sagowej brała udział cała społeczność, począwszy od mężczyzn a skończywszy na kobietach i dzieciach.

Podczas kolonizacji ingerencja państw europejskich na Sarawak skupiała się głównie na pasach wybrzeża, toteż Penanowie zamieszkujący bardziej odległe terytorium, trudno dostępne z racji górzystej rzeźby terenu, przez długie lata unikali penetracji ziem grożącej całkowitą utratą niezależności. W czasach kolonialnych Anglicy 3-4 razy do roku umieszczali misje handlowe blisko lasów Penan. W placówkach handlowych w zamian za produkty lasu koczownicy otrzymywali min. noże, naczynia do gotowania oraz dubeltówki.

ŚWIAT PRZYRODY

Po II wojnie światowej region południowo-wschodniej Azji stał się świadkiem wielu okraszonych sukcesem ruchów narodowowyzwoleńczych i dekolonizacyjnych. Ostatecznie Borneo znalazło się w granicach trzech kolejnych państw. Największa część wyspy – Kalimantan – weszła w skład Indonezji. Najmniejsza, zaledwie 5,8 tys km2, przypadła na całość terytorium sułtanatu Brunei. Pozostała część, dzieląc się na dwa stany Sabah i Sarawak, stała się częścią wyzwolonego państwa malezyjskiego. W zależności od położenia rodzimych ziem lokalne grupy tubylcze znalazły się pod protektoratem nowo utworzonych organizmów państwowych. Penanowie zamieszkujący północno-wschodni obszar Sarawaku skazani zostali na kaprysy nie tylko autonomicznych władz regionu ale i wytyczne centralnych władz Malezji z siedzibą w Kuala Lumpur.

Borneo obok Sumatry stanowiło niezwykły, naturalny rezerwuar przyrody. Jeszcze na początku lat osiemdziesiątych XX wieku, powierzchnia stanu Sarawak w 75% pokryta była lasami przy zbliżonym zalesieniu pozostałych obszarów Borneo. Nawet dzisiaj gdy na terenie wyspy zaszły już olbrzymie zmiany, flora i fauna obszaru kryje niezwykłe i w dużej mierze nie poznane jeszcze bogactwa przyrody. Obecnie Borneo jest przyrodniczym domem dla 420 gatunków ptaków, 210 gatunków ssaków, 254 gatunków gadów i 368 słodkowodnych ryb, żyjących w sąsiedztwie niezwykłej szaty roślinnej oscylującej na poziomie około 15 tysięcy gatunków.

W latach 1994-2004 na Borneo znaleziono 361 gatunków roślin i zwierząt, nieznanych do tej pory w kręgu kultury zachodniej. W samym tylko roku 2006 podobnych odkryć było aż 52. Badania nad wieloma roślinami Borneo potwierdziły znalezienie substancji mogących posłużyć w leczeniu ciężkich chorób tj. malaria a nawet HIV.

Zadając sobie pytanie czy tak wielkie pasy nietkniętej roślinności mogły pozostać oazą na mapie ekspansjonizmu gospodarczego południowo-wschodniej Azji prześledźmy dramatyczne losy ludu Penan w obliczu najazdu na rodzime ziemie.

SARAWAK STAJE SIĘ CZĘŚCIĄ MALEZJI

Powstałe państwo malezyjskie wierne ustrojowi monarchii konstytucyjnej z marginalnymi elementami quasi demokracji funkcjonuje w takim samym rytmie jak inne państwa współczesne. Gospodarka i ekonomia oparte na konsumpcji i masowym pozyskaniu surowców oraz innych bogactw naturalnych stymulują „konieczność” bezustannej ingerencji w kolejne suwerenne dotąd habitaty.

Gdy w 1963 roku Sarawak stał się wreszcie częścią Malezji w granicach państwa znalazł się obszar zachowujący w dużej mierze swe pierwotne oblicze. Istotne zmiany w okresie kolonialnym zachodziły głównie na obszarze wybrzeża a wielkie obszary położone w głąb wyspy pozostawały krainą lasu, zamieszkaną przede wszystkim przez rodzime społeczności.

Gros Penanów wciąż wiódł tradycyjny, nomadyczny tryb życia ale zmiany zaczęły zbliżać się wielkimi krokami. Działalność misjonarzy skłoniła niektóre społeczności do zarzucenia pewnych tradycji ale prawdziwe zmiany i ekspansja tliły się dopiero w zarodku. Malezja wiodła prym w światowych statystykach w wydobyciu rudy cyny oraz uprawie kauczukowca lecz lokalni notable szybko zorientowali się, że pączkująca gospodarka oraz ich osobiste finanse z radością przyjmą dochody z innych sektorów gospodarki. Ropa naftowa oraz obiecująca uprawa palmy oleistej pozostawały ważne i intratne ale międzynarodowy rozmach przybierze dopiero eksploatacja lasów i przemysł drzewny.

Wielki państwowy plan eksploatacji zdawał się być gotowy i niezachwiany. Głównym beneficjentem kolejnych dekad piły i buldożerów nie miał być cały naród malezyjski od Pinang do Sandakan – ale jak często to bywa – przedsiębiorstwa i osoby prywatne powiązane z establishmentem malezyjskim. Decyzja zapadła. Wydano rozliczne koncesje, które trafiły na biurka firm krajowych i zagranicznych. W przeciągu następnych lat stan Sarawak zmienił się w wielki tartak południowo-wschodniej Azji. Działalność notabli indonezyjskich w sąsiednim Kalimantanie nie wiele mniej rozmyślna niż ta jaką obrano w malezyjskiej części wyspy sprawiła, iż to właśnie na Borneo przypadał wkrótce największy współczynnik wycinki drzew w skali światowej.

Początkowo problem ludu Penan dla rządu malezyjskiego pozostawał prosty. Obszar wędrówek i polowań tubylców obejmował rozległe terytorium w subiektywnej ocenie człowieka prowadzącego osiadły tryb życia, nieproporcjonalnie wielki jak na kilka tysięcy dusz. Aspekt komplikujący stanowiła swego rodzaju symbioza i uzależnienie autochtonów od środowiska w  którym żyli a, którego radykalne przekształcenie miało przynieść zysk materialny zainteresowanym. Recepta na ten stan rzeczy wydawała się prosta i odzwierciedlała stosunek państw narodowych do tubylców na całym świecie, zwłaszcza tam gdzie ci ostatni pozostają poza głównym nurtem społeczno-narodowym. Przepis na osiągnięcie celu, a według niektórych również na uszczęśliwienie Penanów przebiegał wzdłuż postulatów wybawienia krajowców z lasu, osiedlenia w rządowych osadach i stopniowego dostosowania do obowiązującej idei człowieka współczesnego.

A co z prawami Penanów do zamieszkiwanych ziem i wpływu na ich oblicze?

Kwestia ta uchodziła za drugorzędną w świetle triumfu myśli o bezdyskusyjnym władztwie państwa. Koncesje zostały wydane zaś wytyczne rządu stanowego w Sarawak o maksymalizacji zysków nie mogły już cierpieć zwłoki. Wkrótce powstały rezerwaty-osiedla do, których mieli zmierzać tubylcy z terenów poddanych wycince.

Jak reagowali Penanowie na próby zmiany rodzimego trybu życia?

Na przestrzeni lat niektóre społeczności Penan ulegały namowom i przenosiły się do rządowych osad. Wiele innych musiało wkrótce pójść w ich ślady metodą faktów dokonanych. Wszędobylska działalność spółek drzewnych, kolumny buldożerów oraz niszczenie środowiska życia nie pozostawały wyboru. Niegdyś duża liczba owocujących drzew dostarczała obfitości pożywienia dzikim świniom co utrzymywało jej liczebność na wysokim poziomie. Utrata wielu drzewostanów oraz pojawienie się myśliwych z zewnątrz bardzo nadwątliło populacje świń w całym regionie. Wycinka drzew utrudniała już nie tylko myślistwo i zbieractwo, ale wkrótce także rybołówstwo i inne aspekty życia. Ogołocone połacie ziemi oraz źle wytyczone drogi zaczęły prowadzić do erozji i lawin błotnych. Zamulone poprzez deforestację brzegów cieki wodne, zostały przepełnione także rumowiskiem pochodnym od operacji spółek drzewnych.

Do lat dziewięćdziesiątych XX wieku przeważająca liczba Penanów była już zakwaterowana w osadach stałych. Poza głównym nurtem planu dla Penanów rozpościeranego przez establishment malezyjski pozostawała grupa około 300 ludzi, którzy koczując głównie w regionie Górnego Baramu wiedli nadal tradycyjny tryb życia. Większość społeczności Penan łączyła jednak nieprzerwana zależność od lasu jako miejsca polowań i zbieractwa.

BRUNO MANSER I WALKA PENANÓW

Na tle wielu innych ludów tubylczych na Borneo, Penanowie od zawsze uchodzili za nację stroniącą od konfliktów. To jednak członkowie tej niewielkiej społeczności rozpoczną jedną z najdłuższych i najniezwyklejszych batalii w obronie ziemi i praw człowieka na przestrzeni ostatnich dekad.

W walce o zachowanie tradycyjnych ziem los obdarzy Penanów szczególnego rodzaju sojusznikiem w osobie szwajcara Bruno Mansera, który mieszkając z nimi przez kolejne 6 lat (1984-1990) stanie się nie tylko przyjacielem ale i pomostem umożliwiającym zaprezentowanie problemu ludu opinii światowej.

Począwszy od drugiej połowy lat osiemdziesiątych XX wieku Penanowie zaczynają organizować prowizoryczne barykady na drodze buldożerów, wdzierających się coraz głębiej w leśne ostępy, które według tubylców nie należały do nich lecz były lasem duchów. Protesty wstrzymywały prace dopóki na miejscu barykad nie zjawiali się funkcjonariusze aresztujący demonstrantów. Odzyskujący wolność aresztanci, powracali do lasu przyłączając się często do nowo zawiązywanych blokad.

W oczach władz oraz spółek operujących w regionie głównym winowajcą i katalizatorem oporu ludu Penan był sam Bruno Manser, zwany przez Penanów Laki Penan (człowiek Penan). Szwajcar postrzegany jako wichrzyciel zostaje okrzyknięty „wrogiem publicznym numer jeden” a premier stanu Sarawak, Sri Abdul Taib Mahmud, na potwierdzenie tej opinii wysyła siły specjalne w głąb interioru aby te pochwyciły kłopotliwego Helweta. Przezorny Bruno unika jednak konfrontacji przekraczając granicę z Brunei i powracając do Europy.

Po powrocie do Szwajcarii Bruno Manser otwiera nowy rozdział walki o ochronę lasów tropikalnych i prawa ludu Penan. Zakłada niekomercyjną organizację Bruno Manser Fonds (www.bmf.ch). BMF działająca do dnia dzisiejszego szybko staje się głównym mentorem rdzennych ludów Sarawak w Europie i na świecie. Bruno zauważa, iż problem deforestacji leży nie tylko w rządzy drzewnych baronów, ale i w niepohamowanym popycie na drewno i jego przetwory. W roku 1993 urządza głośny, 60-dniowy strajk głodowy przed szwajcarskim parlamentem w Bernie domagając się embarga na import drewna z lasów tropikalnych. Tragedia ludu Penan zostaje poruszona w roku 1992 w Rio de Janeiro na Szczycie Ziemi oraz podczas Ogólnego Zgromadzenia ONZ ale nie znajduje sobie odpowiedniego odzwierciedlenia w działaniach przedstawicieli krajów i świata ekonomii. Pomimo bezpośredniej konfrontacji, medialnej kampanii i rozlicznych spotkań nie wiele kwestii ulega zmianie zaś niepowetowane straty w środowisku naturalnym stają się faktem dokonanym. Po wieloletnim okresie walki i konfrontacji Bruno postanawia zmienić taktykę i sięgnąć po bardziej dyplomatyczne sposoby negocjacji. W 1998 roku kontaktuje się z Sri Abdulem Mahmudem proponując rozejm oraz pomoc przy zakładaniu rezerwatu biosfery.

Spotyka się z odmową, chociaż ochronę ziem Penan w ramach rezerwatu biosfery obiecano już w 1987 roku. W obliczu odrzucenia argumentów Manser sięga po bardziej widowiskowe, symboliczne środki działania. 6 kwietnia trzymając baranka w ręku. skacze ze spadochronu przed budynkiem ONZ w Genewie. Rok później Bruno wykonuje kilka okrążeń nad domem Taib Mahmuda w zmotoryzowanym szybowcu na cześć powrotu pielgrzyma z Mekki. Po wirażu Laki Penan świadomie ląduje obok domu premiera i pozwala na zatrzymanie połączone z natychmiastową deportacją do Szwajcarii.

W 2000 roku niestrudzony Helwet postanawia wrócić do Sarawak aby ponownie spotkać się z przyjaciółmi z grupy koczujących Penanów i oszacować straty dokonane przez deforestację. Nielegalnie przekracza granicę malezyjską od strony indonezyjskiego Kalimantanu po czym jego ślad urywa się nagle niedaleko wsi Bareo. Odtąd słuch po Manserze ginie a przyczyny jego zaginięcia pozostają niewyjaśnione. 10 marca 2005 roku szwajcarski sąd w Bazylei oficjalnie uznaje go za osobę zmarłą.

Na przestrzeni lat 90-tych XX wieku oraz pierwszych lat nowego tysiąclecia, Penanowie z kolejnych społeczności bezustannie organizują blokady oraz piszą petycję, Największy protest w całej historii oporu zawiązuje się pod koniec lutego 1993 roku, kiedy na barykadzie staje około 1000 Penanów z 20 społeczności, a wśród nich mężczyźni, kobiety i dzieci. Finał protestu przypada na 28 wrzesień 1993 roku. Na miejsce blokady przybywa około 300 policjantów, wojskowych i urzędników działu leśnictwa wspieranych przez ciężarówki i buldożery. W brutalnej interwencji giną trzej Penanowie a kolejnych dwustu zostaje rannych.

W proces deforestacji na przestrzeni lat zaangażowanych było wiele przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych tj. Rimbunan Hijau, KTS czy Interhill. Spółką, która szczególnie negatywnie zasłużyła się w przekroju całego okresu jest jednak Samling. Gdy operatorzy Samlingu próbują wkroczyć w okolice rzeki Selung Penanowie z pięciu kolejnych społeczności na przełomie lat 1996/1997 stawiają kolejną blokadę, która pada 13 marca 1997 r. po następnej akcji rozbiórkowej. Podczas usuwania z blokady oponentów 14 krajowców zostaje rannych a 4 innych zostaje zatrzymanych.

Proces ten powtarza się w rytmie wschodu i zachodu słońca po dziś dzień.

Obok Bruno Mansera w tajemniczych okolicznościach giną także społeczności Penan. W roku 2007 w tajemniczych okolicznościach umiera Kelesau Naan ze społeczności Long Kerong. Ten starzec sławiący się oporem względem spółki Samling wychodzi na polowanie i już nigdy nie powraca do domu. Jego szczątki odnalezione dwa miesiące później w lesie noszą poszlaki sugerujące, iż do jego śmierci przyczyniły się osoby trzecie. Zastanawiająca jest również próba przekupienia jego syna, Nicka Kelesau, aby ten podpisał dokument stwierdzający, że jego ojciec zginą z przyczyn naturalnych.

ŚWIAT POLITYKI A LUD PENAN

Stosunek malezyjskich struktur władzy do ludu Penan na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat aż po dziś dzień nosi znamiona lekceważenia i paternalistycznych zapędów wyższości. Najbardziej obrazowa w tym względzie pozostaje wypowiedź byłego już, wieloletniego premiera Malezji, Mahathira bin Mohammada, który podczas szczytu państw europejskich i azjatyckich w roku 1990 rzekł: „Głównym zadaniem naszej polityki jest ostateczne ucywilizowanie mieszkańców dżungli. Nie widzę nic romantycznego w egzystencji tych bezbronnych, na wpół zagłodzonych, nękanych chorobami ludzi”. Wtóruje mu James Wong Dato, wieloletni minister turystyki stanu Sarawak oraz magnat drzewny blisko powiązany z procesem parcelacji lasów. Daje on deklaratywny wyraz sympatii do autochtonów ale równocześnie mówi o Penanach jako o ludziach mądrych na leśnych drogach lecz beznadziejnie naiwnych w zetknięciu z nowoczesną malezyjską polityką.

Rok 2008 przyniósł rozliczne relacje o gwałtach i nadużyciach popełnianych wobec kobiet Penan ze strony pracowników przedsiębiorstw drzewnych. Pracownicy firm Samling i Interhill nachalnie odwiedzają wsie Penan w poszukiwaniu kobiet. Nieproszone odwiedziny ulegają natężeniu zwłaszcza w przerwach międzyszkolnych, kiedy we wsiach obecna jest większa liczba młodych dziewcząt. Premier stanu Sarawak Sri Abdul Taib Mahmud doniesienia skwitował mianem próby sabotażu prac leśnych. Gdy specjalny zespół roboczy działający z ramienia rządu malezyjskiego potwierdził dramat dziewcząt, wyniki śledztwa przez wiele miesięcy były objęte klauzulą tajności a po ich ujawnieniu przedstawiciele rządu stanu Sarawak nadal je bagatelizowali. Jeden z członków gabinetu, James Masing skwitował doniesienia takimi oto słowy: „Oni zmieniają swoje historie kiedy tylko chcą… dlatego właśnie mówię, że Penanowie są bardzo dobrymi gawędziarzami”.

Gdy na przestrzeni ostatnich lat somalijscy piraci zaczęli coraz bardziej dawać się w znaki okrętom w obrębie rogu Afryki zwrócono się o pomoc do Malezji, która ma doświadczenie w walce z piractwem morskim. W istocie. Rząd malezyjski czynnie walczy z piractwem morskim na własnych wodach ale za to bierze udział w piractwie lądowym, które uderza w lasy, przyrodę i autochtonów. Różnica polega na tym, iż piractwo morskie przynosi straty gospodarcze zaś piractwo spod znaku buldożera i piły motorowej – przeciwnie – dostarcza szczególnego rodzaju intraty. W imię tej idei podejmuje więc działania bezpośrednie i pośrednie, usuwając opornych i wydając koncesje wpływowym firmom.

Ostatnim przyczółkiem nadziei pozostają pełne poświęceń działania organizacji pozarządowych i praw człowieka w Malezji oraz zagranicą, które nie tylko monitorują sytuację w Sarawak ale wciąż na nowo próbują przypominać o dokonującej się na naszych oczach tragedii. Ludzie ci pozostają jednak nadal Robinsonami w świecie ,gdzie dramatyczna sytuacja nie wpływa na credo państw narodowych oraz obowiązujące normy zachowań w świecie ekonomii, gospodarki oraz moralności. Nie znane są bowiem przypadki zdecydowanych działań w obronie ludów tubylczych na Borneo podejmowane ze strony oficjalnych przedstawicieli państw narodowych. Obowiązująca teoria interesu własnego wciąż zakłada, że tego rodzaju kontrowersje traktowane są jako element polityki wewnętrznej danego kraju.

W połowie 2009 roku królowa brytyjska, Elżbieta II przyznała tytuł szlachecki Hiew Thiongowi, miliarderowi, założycielowi grupy Rimbunan Hijau za jego zasługi w Papui i Nowej Gwinei w dziedzinach handlowych, społecznych i charytatywnych. Wyróżnienie dla Thionga mija się zupełnie z zasadnością jeśli obejmiemy uwagą wieloletnie poczynania Rimbunan Hijau w Sarawak. Operacje tej spółki doprowadziły do niepowetowanych strat środowiskowych i społecznych w malezyjskiej części Borneo. Głos rdzennych mieszkańców Borneo oraz fakty nie dotarły jednak do uszu i świadomości brytyjskiej królowej, która dokonała nobilitacji przemysłowca w cieniu dokonującej się tragedii.

Rząd malezyjski pozostaje również ważnym partnerem handlowym dla kolejnych rządów polskich oraz firm zbrojeniowych. W 2007 roku podpisano kontrakt na dostarczenie armii malezyjskiej 48 czołgów. Jak dotąd, żaden z następujących po sobie rządów polskich nie upomniał się o prawa rdzennych mieszkańców Borneo.

OSTATNIA LEŚNA TWIERDZA

Od czasu kiedy świat zewnętrzny bezpardonowo wkroczył w życie tubylców, wiele elementów życia Penanów uległo przeobrażeniu. Nie wielu spośród nich nosi jeszcze tradycyjne stroje chiawats a wydłużone uszy możemy spotkać już tylko u starszych członków społeczności. Tak jak niegdyś jednak las nadal stanowi nieodzowną składnię dnia codziennego ludu Penan.

Niestety. Pomimo ponad dwóch dekad walki ludu Penan o suwerenność środowiska i podstaw życia kompleks decyzyjny złożony z wąskiego grona notabli malezyjskich oraz spółek drzewnych wciąż ingeruje w świat tych nielicznych. Światło nadziei niosą malezyjskie sądy, które swoimi wyrokami udowadniały, że potrafią wydać obiektywny wyrok niezależny od business planów decydentów i przedsiębiorców. Pejzaż na przyszłość jawi się jednak w coraz ciemniejszych barwach. Oprócz wycinki lasu, która zmieniła krajobraz Sarawaku na zawsze, do głosu dochodzą kolejne zamierzenia, które jeśli tylko się wypełnią, przeleją czarę goryczy.

Pierwszym z nich jest palma oleista, która na przestrzeni ostatnich lat stała się prawdziwą wizytówką Malezji i Indonezji. Plantacje tego drzewa wynoszą dziś ok. 11 tysięcy mil kwadratowych na terytorium samego tylko Borneo przy czym bezustannie zwiększają swoją powierzchnię. Oba państwa wytwarzają łącznie 75% produkcji oleju palmowego w skali światowej. Olej palmowy stanowi składnik wielu produktów, które używamy na co dzień lecz jego dokładniejsza lokalizacja pozostaje często niemożliwa, gdyż na opakowaniach widnieje niejednokrotnie pod ogólną nazwą oleju roślinnego. Tymczasem olej palmowy stanowi obecnie składnik wielu maseł, margaryn, gum do żucia pieczywa oraz coraz częściej biopaliw. Znajdziemy go również w licznych środkach higieny i detergentach tj. Dove czy Persil oraz w setkach innych produktów, które docierają do milionów odbiorców. Wśród firm, które wciąż korzystają z oleju palmowego i unikają jego redukcji lub eliminacji są Nestle, Cudburry oraz wiele innych.

Pierwszeństwo oleju palmowego jest uzasadnione pod względem ekonomicznym gdyż ten jest tańszy od konkurencji spod znaku soi, słonecznika czy rzepaku. Masowe wykorzystanie oleju palmowego dezawuuje się jednak pod każdym innym względem. Plantacje drzewa Elaeis guineensis rosną jak grzyby po deszczu, pokrywając obszary po świeżo wyciętym lesie. Palma oleista determinuje więc jeszcze bardziej dokonujący się proces deforestacji na Borneo i sąsiedniej Sumatrze. Tymczasem populacja orangutana tylko w latach 2004-2008 spadła o 10% na Borneo i 14% na Sumatrze. Elaeis guineensis to również wyrok dla tubylczych społeczności, których ziemie nie tylko ulegają deforestacji ale wkrótce zostają pokryte plantacjami, co w rezultacie oznacza ostateczny ich zabór.

Na przestrzeni lipca i sierpnia 2009 roku setki Penanów z 12 wiosek, uzbrojonych w tradycyjne dmuchawki Sarbakan i włócznie ponownie zablokowało drogi, domagając się wstrzymania wycinki, pochodu plantacji oraz uznania własności ziem. Na miejscu pojawiła się policja uzbrojona w karabiny maszynowe, która zatrzymała dziennikarzy.

Inna blokada w czerwcu ubiegłego roku, niedaleko wsi Marong Ba zmusiła KTS (przedsiębiorstwo wycinki lasu) do wycofania ale tubylcy wciąż żyją w obawie przed powrotem ingerentów.

Wszystkie zamierzenia stanu rządu Sarawak z poparciem oficjalnych władz Malezji, zmierzają ku ostatecznemu uprzemysłowieniu i zmianie oblicza ziem ludu Penan, zmuszając tych ostatnich do porzucenia tradycji i podporządkowania się drogą faktów dokonanych. Każdy dzień przybliża fantom zniszczenia, który uderzy w lasy i rodzimych autochtonów. W planie jest również budowa kolei do ziem ludu Penan, która jak nie trudno przewidzieć, doprowadzi do migracji ludzi z zewnątrz oraz dalszych reperkusji.

Konsekwencje innego sektora przyniesie tlący się plan budowy tam na rzekach. Do 2020 roku na terytorium Sarawaku planowana jest budowa 12 hydroelektrycznych tam, która dotknie Penanów oraz inne ludy tubylcze. W rezultacie budowy tam duże połacie ziem zostaną zalane, struktura flory i fauny niszy wodnej zachwieje się zaś proces migracji ryb ulegnie zaburzeniu. W trakcie budowy jest już tama Murum (940 MW) a Penanowie mieszkający w jej sąsiedztwie już zostali powiadomieni o konieczności opuszczenia zamieszkiwanej przezeń przestrzeni.

W drugiej połowie 2009 roku czternaście osób, w tym sześciu Penanów zostało zatrzymanych pod biurem Sri Abdula Taib Mahmuda. Grupa działaczy usiłowała wręczyć petycje podpisaną przez około 600 członków ludu Penan. Dokument wzywał władze do wstrzymania budowy hydroelektrycznych tam, które zaleją lasy i cmentarze tubylców. Dyrektorem naczelnym przedsięwzięcia budowy tam został Norweg Torsten Sjøveit. Za swoją pracę otrzyma rocznie pensje w wysokości 1,2 milionów dolarów.

W grudniu 2009 roku przedstawiciele 17 wiosek ludu Penan spotkało się w Long Ajeng aby proklamować powstanie nowej rezerwy leśnej, Park Peace Penan. W obliczu obojętności notabli, rdzenni mieszkańcy wspierani przez sprzymierzeńców, postanowili samodzielnie objąć teren ochroną. Park Peace Penan liczy sobie 163 tysięcy hektarów i jest idealnie wpasowany między dwa inne terytoria chronione: Park Narodowy Mentarang Kayan po stronie indonezyjskiego Kalimantanu oraz Park Narodowy Tau Palong po stronie malezyjskiej. Penanowie wyrazili chęć rozwoju turystyki oraz wezwali do uszanowania przyjętych praw.

Tymczasem przedstawiciele władz malezyjskich wykluczają możliwość uznania postanowień zebranych. Salleh Talif Len Datu powiedział, że tubylcy zostali namówieni i zmanipulowani przez pozarządowe organizacje. Ponadto według niego powstanie parku obwieściła mała grupa autochtonów zaś sama idea jest sprzeczna z życzeniami większości Penanów . Doskonale koresponduje to z wcześniejszym oświadczeniem członka zgromadzenia stanu Sarawak, Lihan Jok, który powiedział: „Chcemy na poważnie pomóc Penanom ale oni muszą porzucić swój półkoczowniczy tryb życia. Zapewnimy im wystarczającą ilość ziemi aby mogli prowadzić własną gospodarkę. Damy im również pracę na plantacjach gumy.”

Malezyjskie poczynania w stanie Sarawak uderzają również w innych rdzennych mieszkańców. 19 stycznia bez wcześniejszego ostrzeżenia służby wojska i policji wtargnęły do Sekabai Sungai, niedaleko miasta Bintulu niszcząc 25 domów ludu Iban. W rezultacie wtargnięcia 100 osób zostało bez dachu nad głową. Prawnik Baru Bian, określił działania władz jako niedopuszczalne i niehumanitarne.

Autor: Damian Żuchowski
Źródło: „Dzikie Życie” – kwiecień 2010

BIBLIOGRAFIA

1. Paul Spencer Sochaczewski „Bruno and the Blowpipes. Who will determine the future of Sarawak’s Penan?” Earth Times, 2001.

2. Ruedi Suter “Das unerklärliche Verschwinden von Bruno Manser”

3. Damian Żuchowski “Życie w słońcu jest jak życie w ogniu”, 2008

4. Martin Hickman “The guilty secrets of palm oil: Are you unwittingly contributing to the devastation of the rain forests?, The Independent, 2009

5. „Dzikie Życie” Wieści ze Świata 12,1/138,139 2005/06

6. „Zielone Brygady” nr 11(29)/91, listopad 1991

7. “National Geographic” (nr 1 październik 1999 rok)

8. Survival International “News 2006-2010”

9. Bruno Manser Fonds “Newsletter, April 1994”

10. Bruno Manser Fonds, “News 2009-2010”

11. “Wyprawa do serca Borneo – 87”, film prod. szwedzkiej, reż. Jan Roed, Fredrik von Krusenstjerna, Björn Cedeberg, Kristian Petri, 1989


Poznaj plan rządu!

OD ADMINISTRATORA PORTALU

Hej! Cieszę się, że odwiedziłeś naszą stronę! Naprawdę! Jeśli zależy Ci na dalszym rozpowszechnianiu niezależnych informacji, ujawnianiu tego co przemilczane, niewygodne lub ukrywane, możesz dołożyć swoją cegiełkę i wesprzeć "Wolne Media" finansowo. Darowizna jest też pewną formą „pozytywnej energii” – podziękowaniem za wiedzę, którą tutaj zdobywasz. Media obywatelskie, jak nasz portal, nie mają dochodów z prenumerat ani nie są sponsorowane przez bogate korporacje by realizowały ich ukryte cele. Musimy radzić sobie sami. Jak możesz pomóc? Dowiesz się TUTAJ. Z góry dziękuję za wsparcie i nieobojętność!

Poglądy wyrażane przez autorów i komentujących użytkowników są ich prywatnymi poglądami i nie muszą odzwierciedlać poglądów administracji "Wolnych Mediów". Jeżeli materiał narusza Twoje prawa autorskie, przeczytaj informacje dostępne tutaj, a następnie (jeśli wciąż tak uważasz) skontaktuj się z nami! Jeśli artykuł lub komentarz łamie prawo lub regulamin, powiadom nas o tym formularzem kontaktowym.

Dodaj komentarz

Zaloguj się aby dodać komentarz.
Jeśli już się logowałeś - odśwież stronę.